2ου γράμμα στουν Προυθυπουργό,απ' τουν Τσίμου τς Μιγδάλους.

      Αξηότιμι κ.Προυθιπουργιέ,απού ιγία είμιστι πουλί καλά ικ ταφτό ιπιθημούμι  για τη σένα κι γιά τ' φαμπλιά σ'. Ισθάνουμι ν' ανάγκ'ι να σι γράψου αυτίνια ν'ιπιστουλή γιά να σι ικθέσου τα τιλιφτέα γιγουνότα που γένουντι στου χουριό κι στου σπίτι μ'.
      Κατ' αρχίν να κινίσου απ' του Δηκαστίριου που ίχαμι στου Γριβινό μι τουν Μπράτμου ιπιδή εδισάμι τουν Δασικό σν αγρουγκουρτσιά  του Μάρτ', κι να σιπώ ότι αναβλήθκι.Τζιάμπα κατέβκαμι στου Γριβινό κι τζιάμπα έβαλα ασπιρίν' στουν νουφαλό γιά να μη μι πιάσ' αντράλα απ΄τ΄αμάξ.
      Αντών ιδό στου χουριό τα πράγματα δεν παέν ντίπ καλά·όλ' απόμκαμι απού παράδις κι δεν ξέρου πως θα ξιχ'ιμάσουμι φέτου; Τι κριάς θα βάλουμι τα χριστούϊνα στουν ταβά; Τι φουρέματα θα βάλουμι γιά να πάμι σν ακλησιά; Γουρούν'  δεν ταΐζ καγκάνας στου χουριό για σφάξμου ιπειδή τα θρουφήματα είνι ακριβά.
      Κι αρνίτια δεν έχουμι ντιπ,τασφαξάμι όλα γιατί απόμκαμι απού καλαμπούκ'ι κι δέν συμφέρ να βάλουμι κλουσαριές. Ένας τιλιφτέους κόκουτας είνι στου χουριό κι τουν έχ'ει ου Μχάλτς που δούλιβι στουν  ΟΥΤΕ κι τώρα πέρ καλή σίνταξ. Ιμείς του ΟΥΓΑ δεν έχουμι χαΐρ. Αλλά κι ου Μχάλτς είπι θα τουν βάλ στουν ταβά μι πατάτις τα χριστούϊνα. Κι του ιρώτμα είνι τι θα κάμουμι πρόϊδρι τότι πως θα ξυπνούμι ιδό στου χουριό τ' χαραή χουρίς Κουκουτσέλα να λαλάει; Όλου του χουριό είνι σ'αδιέξουδου για του πώς θα σκώνιτι τ' χαραή.
      Κι να πάρουμι τα πράγματα μι ν' αράδα. Κι κινώ πρώτα απ' του χουριό: Ιδώ σώθκαν οι παράδις απ' ολνούς·μας ζακάτσι αυτός ου Εμφιάς που εβαλέτι μι τουν Βαγγέλ,έχ' πουλές ασάφιις Πρόϊδρι. Η ψιχουλουγία στου χουριό δεν είνι ντίπ καλί. Να τουν καταργήστι πρόϊδρι. Μας εστιλέτι ενα σουρό χαρτιά κι δεν μπουρούμι να βγάλουμι άκρα. Τί γένιτι τιλικά πληρώνουμι τα μπαΐρια,τα κηπάδια,τα κουτέτσια,τς αχιρώνις,τς καλίβις,κι τς χαλέδις πόχουμι όξου απ' του σπίτια,κι πόσου; Όλ' ρουτούν ιμένα κι ιγώ δεν ξέρου τι να τς πώ. Μόγκι τσ είπα ότι ου Αντώντς μι τουν Βαγγέλ μας έβαλαν στου μνημόνιου γιά να γίνουμι γκουκυρέ. Κι μι κατηγουρούν απού παν·μι λέν ότι έχου ιφθίνις ιπειδή τς ίπα ολνούς να ψηφίσν Ν.Διμουκρατία. Μας είπις λέν <<ότι μι τουν Αντών θα μιουθί η ανιργία κι αυτή αυγατίσκι,ότι θα ανιβούν ι μισθί κι αυτοί τσιουγκέφκαν>>. Πάντους πρόϊδρι ι πλιότιρ ιδώ άρχισαν να παέν μι τουν Αλέξ (π' να φάει του κιουφάλ τ' να φάει) που είπι ότι θα αυγατίσ τς μισθί.            Ιγώ τς λέου ότι ου Αλέξ είνι χνούδαλους δεν νουγάει πουλί κι δεν τα ξέρ καλά τα ικουνουμικά.Ιπρουχτέ ήταν μαζουμέν' όλ οι κουκουέδις σ' ν' άκρα σν πλατεία κι έκριναν πάλι χαμηλόφουνα. Αυτοί μαζώνουντι κι λαβίζν αράδα μαναχοί τς. Ιχτέ σαν να άκσα ότι άμα δεν βιλτιουθεί η κατάστασ' θα φκιάσν πλιάτσκου στου μαγαζί,<<Η πίνα δεν αντέχιτι είπαν>>.Φουβούμι πρόϊδρι μην έχουμι τίπουτα μπιλιάδις.
      Άρχισι  ου  κόσμους να μη μι θέλν  σν παρέα τ κι όλ μι γυρνούν τ' πλάτ'. Μόγκι ου Μπράτμους μι κάμ παρέα. Μ΄έκουψαν ν' καλημέρα πρόϊδρι,δε μι κρέν καγκάνας στου χουριό κι δεν κουτώ να βγώ στου μισουχώρ'. Κικλουφουρό τα βράδια μέσα στ' σκουτίδα ντίπ μόναχους στου χουριό. Ιχτέ μιά μπάμπου δεν μ' αγρώντσι που μ΄είδι απού μακρά κι άρχίντσι να σκούζ κι να μι πουλιουμάει πέτρις·πάλι καλά που δεν μ' απέτχι,να μι τσακίσ του κιουφάλ.
      Κι στου σπίτ τα ίδια πράγματα πρόϊδρι.Έχου τ' Λιξάντρου τ' γναίκα μ' που μι τρώει μι τ' γκρίνια τς. Βάν λόϊα κι μι λέει ότι είμι μσόχαζους που δεν σ' έγραψα αρχήτιρα. Πρώτα μ' είπι να παένου στς θκί μας τς βουλιφτέ.<<Ισύ μι λέει  δυό ζιβγάρια κουρδέλια έλιουσις στου πιρπάτμα γιά να τς βγάλτς βουλιφτέ κι αυτί δεν έφκιασαν καντίπουτα γιά τη σένα. Σύρι να τς πείς να σι βάλν του πιδί στ' ΔΗΙ , στουν ΟΥΤΕ ή κι στν Τράπιζα Πιριός καλά είνι. Τι κάθισι μι λέει!! Ισύ τς βουήθσεις να βγούν σν κυβέρνησ κι αυτοί σ' αστόϊσιαν. Καλά που παντριψάμι του κουρίτς πρόπιρσ αλλιώς τούχαμι χαμένου,ιφτυχώς που τα κουρίτσια είνι γιά δώσμου>> .Ιγώ όμους τ' λέου αφκιέμι μι τς ουρμήνιις,ου Αντώντς δεν θα μας αφήκ'ι έτσ'.
     Απού στράνια δεν πάμι ντιπ καλά.Δεν έχουμι παράδις να πάρουμι κινούργια γιά τα Χριστούϊνα. Ιγώ αδυνάτσα μιτά απ' του μνημόνιου κι ιφτιχός μι τιριάζ του Γαμπράτκου του κουστούμ που δεν μι χουρούσι αρχήτιρα. Τα κουρδέλια τα γαμπράτκα μι έρχουντι φιρά πίσου στς φτέρνις,αλλά θα βάλου τρία ζιβγάρια τσιαράπια κι τίπουτα πατσιαούρια μπρουστά στα δάχλα γιά να μι σφίγκν λίγου κι να μη βγαίν.κι θα πουρέψου μι ταφτά γιά να μη αγουράσου κινούργια. Τι  κάμς όμους μι τς γναίκις που πάχιναν πουλύ σν πιριφέρια κι δεν τς τιργιάζν  ι κυργιακάτκις οι φουρισιές. Θα τηρήσουμι  να τς πάμι σν Ιφτύχου τ' μουδίστρα μήπους μπορέσουμι να φκιάσουμι καμμιά μιταποίησ κι πουρέψν κι αυτές.
     Τς τιλιφτέϊς παράδις τς έδουκα γιά να πάρου μιά τηλιόρασ,τώρα που ήρθι η ντίτζια στου χουριό. Α!! Πρόϊδρι,ιδώ έκαμις χρισί δλειά. Τώρα έχουμι ικόνα τζιάμ,κι πιάνουμι κι τα Ιβρουπαϊκά. Στου σπίτ είχαμι μόγκι μία τιληόρασ κι τα βράδια μάλουναν η μάνα μ' η Μιγδάλου  μι τν γνέκα μ' τ' Λιξάντρου ποιό κανάλ να ιδούν. Η μάνα μ' ήθιλνι να γλέπ του πακέτου μι τ' Βίκι, κι βέλιαζι στου κλάμα. Η Λιξάντρου ήθιλνι να γλέπ του Σουλιϊμάν αράδα,κι ιγώ δεν ήξιρνα ποιά ν υπουστηρίξου. Τν' τιλιφτέα φουρά  που γύρτσα απ' του μαγαζί ένα βράδ',κι μπίκα μες στου σπίτ', τι να ιδώ, παντού σκουτίδα κι φουνή καντίπουτα. Ανάβου του φος κι τς γλέπου να κάθουντι η μιά στ' μιά άκρα απ' τουν ουντά κι η άλλ' σν άλλ' ν' άκρα ντιπ αχώργια κι στα μούτα·δεν έκριναν ντίπ, κι ήταν κι τζιαμάλις κι οι δυό. Μάλουσαν για τι ποιό πρόγραμα θα έγλιπαν πρόϊδρι, κι τραβούσι η μιά τα μαλλιά τς αλνής.
     Είπα δεν γέντι χουζμέτ μ' αυτές·φουβίθκα μη πάθουμι κάνα χατά κι βρώ κάνα βράδ καμιά απ'τς διό λισιουμέν. Κι μη βγεί στου  μιϊντάν ότι νύφ κι πιθιρά βαρένουντι γιά τν τιληόρασ κι μας γιλάει όλου του χουριό. Αλλά τώρα μι τν Ντίτζια είπα κουριμός, κι πίγα κι πήρα μιά κινούργια.Τώρα η Μιγδάλου γλέπ μαναχή τς κατ' στου μαϊριό κι χουϊάζ αράδα σν ικμπουμπή τς Βίκης τς γναίκις που έδουκαν τα πιδιά τς γιά Ψιχουπέδια << Άμα δεν αντράπκις κι του παράτσις του χνούδαλου,π' να γέντς αντάρα να γέντς>>.Όλου τέτχις κουβέντις λέει κι κλέι αράδα Πρόϊδρι, κι τν τρέχν τα δάκρα σιουλνάρ.Τα σφουγκουμάντλα δεν τ' φτάν κι σφουγκίζιτι κι απ' τα μανίκια τς,κι τάχ'ει όλου γιαλτζμένα. Άμα σκουλνάει του πακέτου λέει άλλις κουβέντις << Κλείστην,ν'σκιάθκα όλου τα ίδια κι τα ίδια>> ή << Τήρα τουν του χαζό όλου ιμένα τηράει>> ή << Πε τα χαζά σ' που εχσς να πείς κι μη μι τηράς ρα Μζόχαζι>> ή άμα γλέπ κάνα ντουκιμαντέρ κι δεί καμιά Αλπού λέει <<Ουρσούζκια να σι φάει ου Λύκους να σι φάει, μας πήρις τν πλακίδα>> .Στ' τηλιόρασ' πρόϊδρι να βάλτς διιφθιντή τουν Παβλόπουλου που ήταν παλιά στου Άλτιρ, αυτός κάμ καλά προυγράματα. Αυτόν που έχ'ις τώραϊα δεν κάμ,γιατί βάν πουλές γκόλιαβις κι δίχν πουλά ζιβγάρια να φλιούντι αράδα. Κάθι βράδ η Λιξάντρου μόλις γλέπ τέτχια μι πατάει του πουδάρ κι μι κάμ ματιές.Ιγώ πρόίδρι είμι ψιχουλουγικά πιζμένους κι δεν μπουρώ να ανταπιξέλθου στα καθήκουντά μ' κι παένου κι πλαϊάζου αρχήτιρα απ' τ΄Λιξάντρου,κάμου κιόλας ότι χαρλίζου κι αυτή μ' αλπχιέτι κι δε μι ξιπνάει. Έχουμι απ' τ, πασκαλιά να φκιάσουμι τ' δλειά.Ου μκρος ου Τσίμους έπισι ντιπ σι λήθαργου,μαράγγιασι κι δε λέι ν' αριτσιουθεί. Να ιδούμι πότι θα πάρ' ουπανουτιότ! Η Λιξάντρου μι λέι να πάμι στουν Σιξουλόγου τουν Ασκητή αλλά ιγώ αντρέπουμι,φουβούμι μη χαλέπς να ξιγκουλιουθώ τίπουτα.
    Κι σ' είδα ιπρουχτέ  του βράδ' στς ιδίσεις στου Καφινείου κι σι καμάρουνα που έκρινις μι τς Ιβρουπέι·ήσαν ου ψλότιρους ικεί που βγήκιτι φουτουγραφία όλ ι ιβρουπέι μαζί.  Σι καταχάρκα κι δεν άντιξα κι έσκουξα:
   -Τηράτι ρα τι πρόϊδρου λιβέντ έχουμι!!! Είνι ψλότιρους απ' όλνους τς άλλ'!!
   Όμους όλ' μουτάθκαν,δεν έκρινι καγκάνας κι δεν χιρουκρότσι καγκάνας μόγκι άρχισαν να μι αγρουτηρούν. Κι σι λίγου άδιασι του καφινείου,μόγκι ιγώ έκατσα κι σι καμάρουνα στ' σινέντιφξ που έδουκις. 
   Λιπόν πρόϊδρι τήρα να τα τιργιάσς τα πράγματα γιά να τν βγάλουμι πάλι τν Ν.Διμουκρατία κι να πάρουμι τουν απουθουρό μας,αλλιώς δεν είμιστι γιά καμθινά. Άρχισι ου κόζμους ν'ανισηχάει μ' αυτήν ν' κατάστασ'. Να διώξς τουν Άδουνη κι τουν Βαγγέλ' απ' τν κυβέρνησ,αφνούς δεν τς θέλ' ντιπ ου κόζμους. Να πεις τουν Γκίκα να δώσ' πάλι του δώρου  γιά τα χριστούϊνα για να ψνίς ου Κόζμους τίπουτα φαγουλάτα κι να πουρέψς τς γιουρτές. Τουν ΙΜΦΙΑ να τουν καταργήστι. Τουν ΦΠΑ να τουν κατιβάστι. Άμα φκιάσ αυτάϊα που σι γράφου ιδώϊα στου τέλους του κόμα θα νταϊακουθεί κι αυτοί τουν κώλου τς να χπούν καταή,πάλι ιμείς θα βγούμι πρόϊδρι.
   Βάνου κι αυτήνια τ' φουτουγραφία που είχαμι βγεί μαζί στου Γριβινό όταν  είχις ρθεί ιδώ σιαπάν,γιά να μι δουκ'θίς ποιός είμι. Αυτήνια τ΄φουτουγραφία ν'έχου κριμαζμέν' στ' σάλα στου σπιτ' κι τν καμαρώνου.                                                                                                                                                                                                                    Σι χιριτώ ου φίλους σ' Τσίμους τς Μιγδάλους 
                                                                              τιλιόφιτους Διφτέρας Διμουτικού .

                                                                              
                                                                                                                         Ο Ζαλοβίτης .                                                                                                                                                                                                                          

Γλέπου τσιόντις Γιουργάκ'η!!!

     Μιτά τν' τιλιτή τ' γάμου τ' ου Γιουργάκ'(η)ς πήγι στου σπίτι τ' μι τν γναίκα τ΄ τ΄ Μαριγούλα να φκιάσν ότ' τς είπαν οι θκοί τς, κι ότ' ήξιρναν απού μαναχοί τς απ' τς προυηγούμινις σχέσεις πούχαν.
    'Ολ' τ' νύχτα η Μαριγούλα έφκιανι πιρίιργα κόλπα,κι ήταν όλου ιπιδιξιότητα σι ότ' κι αν έφκιανι στουν Γιουργάκ'(η).

    Κι τν ρουτάει ου Γιουργάκ'(η)ς που δεν άντιξι:
    -Α!! Μα!! Μαριγούλα για πέμι μα!! Που τάμαθις ισύ όλα αυτά τα κόλπα που μι φκιάντς στου Κριββάτ,αφού ισύ μ' είπις ότι πήγις μόγκι μι δυό άντρ';
    -Άχ Γιώργ'!! Μ' αρέζ να γλέπου τσιόντις τα βράδια στου Νόβα.
Άπ' ικεί τάμαθα.
    Κι ν' απάντάει ου Γουργάκ'(η)ς:
    -Κι μένα μα Μαριγούλα μ' αρέζ να γλέπου Τσάμπιουνς Λίγκ στ Νόβα,αλλά μπάλα σαν τουν Μέσι δεν μπόρισα να μάθου ακόμα!!!
     
                                                                               Ο Ζαλοβίτης.

Κάποια βασικά στοιχεία γιά το Γρεβενιώτικο ιδίωμα.

      Στό Τρίκωμο (Ζάλοβο) παλιά τις περισσότερες λέξεις τις κόβανε στις καταλήξεις και όχι μόνο.Πιστεύω ότι αυτό γινότανε επειδή όλη την ημέρα τρέχανε να προλάβουν τις δουλειές που προέκυπταν και έτσι πάντα βιαζόταν και μιλούσαν γρήγορα για να μη χασομερούν.
     Μιά άλλη εκδοχή  είναι ότι αυτό άρχισε επί τουρκοκρατίας και γινόταν γιά να μη τους καταλαβαίνουν οι Τούρκοι.Βέβαια εδώ σημαντική θα ήταν η βοήθεια από κάποιον ειδικό· πχ. Κάποιος δάσκαλος ή φιλόλογος της περιοχής μας θα μπορούσε να μας διαφωτίσει καλύτερα.
      Τα άρθρα στην ονομαστική του ενικού είναι: Τα αρσενικά  σε ΟΥ. Ο Κώτσιος = Ου Κώτσιους. Ο Μήτσιος = Ου Μήτσιους. Ο Λύκος = Ου Λύκους.Στα θηλυκά παραμένει το Η. Η Γυναίκα = Η Γναίκα. Η Βάσω = Η Βάσου. Στα ουδέτερα είναι σε ΤΟΥ όπως στην γενική. Το Παιδί = Του Πιδί, Το Μήλο = Του Μήλου, Το Δένδρο = Του Δέντρου.
     Στα περισσότερα  γέννους αρσενικού επίθετα και ουσιαστικά με  κατάληξη ΟΣ,στην ονομαστική η κατάληξη μετατρέπεται σε ΟΥΣ. Μπόσικος = Μπόσκους. Λάμπρος = Λάμπρους.  Μπόλικος = Μπόλκους. Εξαιρούνται μόνο αυτά που τονίζονται στην Λήγουσα. Ο Αετός = Ου Αϊτός. Ο Καλός = Ου Καλός. Ο Παλαβός = Ου Παλαβός.
     Στα θηλυκά  δεν αλλάζει εκτός από αυτά που η κατάληξη τους είναι σε Ω και δεν τονίζεται. Η Βασίλω = Η Βασίλου. Η Πανάγιω = Η Πανάϊου.
     Στα ουδέτερα κόβεται  το τελευταίο φωνήεν. Το βαρέλι = Του βαρέλ. Το σπίτι = Του σπίτ. Το μαχαίρι = Του μαχαίρ. Εξαιρούνται μόνο αυτά που τονίζονται στην λήγουσα.Στα υποκοριστικά και κυρίως στα ουδέτερα οι καταλήξεις είναι σε: ΟΥΛ. Το Παιδί = Του Πιδούλ. Το Αρνί = Του Αρνούλ. Το Δαδί = Του Δαδούλ.
     Σε πολλές λέξεις μπαίνει μπροστα το Α. Γρήγορα = Αγλήγουρα. Κόλλησα = Ακόλτσα. Ενώ στις περισσότερες γίνεται σύντμηση. Κουφάθηκα = Κφάθκα. Κουτσαίνω = Κτσαίνου.
     Στις προσωπικές αντωνυμίες το Ε γίνεται Ι. Εγώ = Ιγώ. Εσύ = Ισύ. Εμείς = Ιμείς.Στις κτητικές το Δ γίνεται Θ. Δικός μας = Θκός μας. Δικιά μας = Θκιά μας. Επίσης χάνονται οι καταλήξεις που είναι μπροστά από ρήματα. Τους βάρεσαν = Τς βάρισαν. Τους μάλλωσαν = Τς μάλλουσαν. Την έδειρα = Ν' έδειρα.  Με είπε = Μ' είπι.
     Η κατάληξη τοπικών επιρρημάτων από Ω γίνεται ΟΥ. Πίσω = Πίσου. Κάτω = Κάτου.Το β' πληθυντικό πρόσωπο των ρημάτων που καταλήγει σε Ε γίνεται Ι. Τι κάνετε = Τι κάντι. Θα δουλέψετε = Θα δλέψτι.
    Όταν τα φωνήεντα είναι άτονα στις περισσότερες λέξεις δεν προφέρονται. Ψηλός = Ψλός. Σκυλί = Σκλί. Πολλά επίθετα και κυρίως επώνυμα στην ονομαστική του πληθυντικού στην λήγουσα μετατρέπονται σε Ε. Ο Μπάκακας = Οι Μπακακιέ. Ο Τσακνάκης = Οι Τσακνακιέ.
    Στον Πληθυντικό αριθμό του αορίστου σε ορισμένα ρήματα ο τόνος από την προπαραλήγουσα μετατίθεται στην παραλήγουσα και το Ε γίνεται Ι. Χτυπήσαμε = Χτυπησάμι. Παίξαμε = Επιξάμι.
    Όταν απευθυνόμαστε σε αρσενικό ή ουδέτερο γέννος βάζουμε μπροστά το πρόθεμα Α!ΡΑ;  Α! Ρά Κώτσιου; Α!Ρα Μήτσιου; Α!Ρα Πιδίμ; Α!Ρα κουρίτς; Ενώ για το θηλυκό γέννος χρησιμοποιούμε το πρόθεμα Α! Μα; Α!Μα Βασίλου; Α!Μα Μυγδάλου;
    Και σε όλα τα παραπάνω παρατηρούμε ότι το Ε και το ΑΙ όταν δεν τονίζεται γίνονται Ι. Επίσης το Ο και το Ω πάλι όταν δεν τονίζεται γίνεται ΟΥ. Γρεβενίσιος = Γριβινίσιους. Χάθηκε = Χάθκι. Αυτό  Ετοιμάζεται = Αυτό ιτοιμάζιτι. Νερό σκέτο = Νιρό σκέτου. Θεόδωρος = Θόδουρους. Κάτω = Κάτου. Τάκος = Τάκους.


                                                                                            Ο Ζαλοβίτης.

Του χειρούλ απ' του τηγάν'!!

      Τούν μπάρμπα Νάσιου τουν έπιασι σφαϊό κι τουν πουνούσι η κλοιά όλ' τ' μέρα. Παραπουνέθκει στ' Νάσιενα γιά τα πουνίδια που είχι κι η Νάσιενα που τουν πρόσιχει τουν είπι:
     -Άϊντι κάψου Νάσιου,ξάπλουσι στου κριββάτ' να σι τρίψου μι λίγου λάδ' να  μαλακώσ' λίγου η κλοιά σ', θάρρουμ σι πιρνούν κι τα πουνίδια!!
      Ξαπλών' ου Νάσιους στου κριββάτ,τραβάει του κατασάρ' κι τ' άλλα τα φουρέματα σιαπάν κι κινάει η Νάσιενα του τρίψμου. Ικεί π' τουν έτριβι λέι η Νάσιενα:
     -Κάψου Νάσιου!!Σ' είπα μάλλ' φουρές να μη τρώς τόσου πουλύ,τήρα τι κλοιά έφκιασις!!Σάν   τηγάν γίνκει'!! Κι απαντάει ου Νάσιους:
     -Α!! Τότι τήρα να μην αστουχήσς να τρίψς κι του χειρούλ παρακάτ!!
                                                                           
                                                                                                     Ο Ζαλοβίτης